“Een portret maak je samen”

“Een portret maak je samen”
EEN ZOMER IS ER NIET ALLEEN OM TE LUIEREN. DEZE WEEK
VERTELT FOTOGRAAF STEPHAN VANFLETEREN MEER OVER
ZIJN EXPO ENGELEN VAN DE ZEE.
Nu eens ondeugend, dan weer krachtig en
breekbaar tegelijkertijd, een tikkeltje verlegen of
voluit lachend... Voor de expo Engelen van de
Zee maakte Stephan Vanfleteren portretten van
de leerlingen van Koninklijk Werk IBIS, de
Bredense school die kwetsbare jongeren van zes
tot zestien niet alleen onderwijs, maar ook
structuur en menselijke warmte biedt. De 102
leerlingen poseerden allemaal voor de fotograaf.
“Ik had het me natuurlijk makkelijk kunnen
maken en de meest fotogenieke jongens uit de
klassen kunnen pikken, maar dat wou ik niet.
Ik vond het belangrijk dat geen enkele van die
kinderen, die al heel vaak een moeilijke start in
het leven gekend hebben, zich uitgesloten zou
voelen”, aldus de fotograaf.
En dus trokken de leerlingen één voor één hun
gala- of zondags uniform aan en keken ze in de
lens van de fotograaf. “Ik wou écht wel portretten
maken. Het dagelijkse leven in de school
spreekt me op fotografisch vlak niet aan: anderen
hebben dat al eerder gedaan, ik wil nieuwe
dingen doen... Door te spelen met de achtergrond,
die heel neutraal is, krijgen de foto’s
trouwens een tijdloos karakter. Wie de foto’s
ziet, kan niet meteen zeggen wanneer ze genomen
zijn. Dat vind ik leuk”, aldus de fotograaf.
De leerlingen van IBIS vielen Stephan in 1993
voor het eerst op. “Het was op de begrafenis
van koning Boudewijn. In de lange rij rouwenden
die nog een laatste groet aan de vorst wilden
brengen, stond een leerling van IBIS, volledig
in het typerend matrozenpakje. De foto die
ik van die jongen nam, belandde op de voorpagina
van de krant.” Jaren later contacteerde hij
de school een eerste keer met de vraag om de
jongens te mogen portretteren, maar toen stuitte
hij op een njet. “Dat was toen ik bezig was
met mijn project Visscherskoppen, waarvoor ik
oude vissers portretteerde. In hun verhalen
keerde ook IBIS regelmatig weer.”
Het idee leek afgevoerd, tot Ineke Steevens (de
huidige directeur van NAVIGO, red.) een boek
over de visserij wou maken. “Ineke wou zoveel
mogelijk facetten van het vissersleven aan bod
laten komen, maar de tijd die ze had was heel
beperkt. En zo kwam het idee voor de portrettenreeks
weer naar boven.” Deze keer werd het
voorstel positief onthaald door de school. “Ik
kreeg onmiddellijk het volste vertrouwen van
directeur Philip Declercq, die mijn werk al
langer kende.”
Werk nooit met kinderen en dieren, luidt het in
de filmwereld. “En bij fotografen is het de regel
van de drie B’s: boats, beasts en baby’s”, lacht
Stephan. “Maar de kinderen waren echt voorbeeldig.
Volgzaam, beleefd, geduldig... Een
gevolg van de duidelijke regels in de school.
Discipline is er heel belangrijk. De kinderen
zijn het bovendien gewend om lang stil te
staan, als ze een erehaag op bijvoorbeeld een
zeewijding moeten vormen. Een groot verschil
met andere kinderen, die het na 5 minuten al
beu zijn.”
Sommige leerlingen mochten na een paar minuten
poseren alweer vertrekken, met anderen
werkte hij bijna een uur lang samen aan het
perfecte portret. “Een portret maak je samen.
Een portret, dat is mijn blik op de persoon die
poseert, maar ook zijn blik op mij als fotograaf.
Het was trouwens niet de bedoeling dat de
jongens stakestijf zouden staan, ik wil toch een
zekere spontaniteit. Er is ook heel wat afgelachen.
Sommigen kregen zelfs de slappe lach,
wat voor mij als fotograaf natuurlijk een echt
cadeau was. Omdat die lach écht is. Een fake
lach haat ik. Veel mensen denken dat een foto
goed is van zodra er lachende mensen op staan,
maar daar ben ik het absoluut niet mee eens. Ik
wil schoonheid tonen, diep gaan ook. De blik
moet intens zijn.”
Nu de expo geopend is en het boek (Onze Vissers,
red.) gedrukt, lonkt de vakantie. “Ik heb een
heftig en zwaar jaar achter de rug, dus voor het
eerst in mijn leven neem ik geen camera mee
op vakantie. Ik heb er echt nood aan”, bekent
Stephan, die samen met zijn echtgenote en drie
kinderen in Veurne woont. “Ik zit vaak in het
buitenland en soms zien mijn kinderen me drie
weken lang niet, maar als ik er ben, probeer ik
wel tijd voor hen te maken. Al zit dat vaak in
kleine dingen: zo zorg ik er dan voor dat we ’s
ochtends, ’s middags en ’s avonds samen eten.
Als ik thuis ben, maak ik ook altijd ’s ochtends
én ’s avonds een wandeling met de hond. Dat
geeft mij echt rust.” (SRA)
Engelen van de zee, tot 20 november in NAVIGO
in Oostduinkerke, www.navigomuseum.be